صفحه اول - فیلم ها - نقد و یادداشت - ویدئو - هنرمندان - جدول فروش - نویسنده ها - جدول ارزشگذاری نویسندگان

پرسش و پاسخ   |  درباره ما   |   تماس با ما   |   تبلیغات  |   ماهنامه سینمایی «برش های کوتاه» (جدید)

انتخاب رنگ پس زمینه صفحه: 

پربیننده ترین نقدها و یادداشت ها

سی نت  >> اخبار و مطالب  >> مشاهده متن اخبار

دلنوشته ای بر آثار کیومرث پوراحمد به بهانه تولدش

فیلمساز اهل دل

:: 11 دی 1390  2:05:39 AM  ::

فرهاد خالدی نیک

سی نت: كيومرث پوراحمد را سالهاست كه مي شناسيم، شايد از وقتي كه خودمان را شناختيم. آلبوم تمبر آغازگر آشنايي تلويزيوني ما با پوراحمد بود و بعد ها او را در سينما با شكار خاموش بيشتر و بهتر شناختيم. آن روزها دوران كودكي نسل ما بود و سينما هنوز آنچنان برايمان جدي نشده و خيلي زود بود تا نام كارگردان ها را بخاطر بسپاريم.

حكايت دوستي ما با پوراحمد بر مي گردد به چند سال بعد. زماني كه به مدرسه مي رفتيم و با شوق و ذوق نوشته هايي كه بر صفحه ي تلويزيون نقش مي بست را مي خوانديم و از همين روزها بود كه نام كيومرث پوراحمد به حافظه ي بلندمدت ما پيوست، از قصه هاي مجيد!

روزهاي جمعه كه مي شد ميخكوب مقابل تلويزيون مي نشستيم تا پوراحمد يكي از نوشته هاي ساده و جذاب هوشنگ مرادي كرماني را برايمان به تصوير بكشد. مجيد و بي بي را از صميم قلب باور كرده بوديم، دوستشان داشتيم و دنياي آنها را از دنياي كوچك خودمان جدا نمي ديديم. با آنها مي خنديديم و همراهشان مي گريستيم. ناخوداگاه روابط ميان اين مادربزرگ دوست داشتني و نوه ي بازيگوشش را با رابطه ي خود و مادربزرگ خويش قياس مي كرديم و اندك اندك به مقايسه ي عالم تصاوير و دنياي واقعيت مي پرداختيم.

بعد از قصه هاي مجيد، نوبت به خواهران غريب رسيد . حالا كمي بزرگ شده بوديم و پا به دوران نوجواني گذاشته بوديم.حالا سينما را بيشتر مي شناختيم و نيك مي دانستيم كارگردان محبوب ما يك قصه ي معروف كه چند سال پيش در دو نيمه سيب کیانوش عیاری به گونه اي ديگر به تصوير كشيده شده بود را بازسازي كرده است.علاوه بر اين بسياري از آهنگ هاي خاطره انگيز قديمي نيز بازسازي گشته و حاصل كار فيلمي جذاب با بازي دلپذير زنده یاد خسرو شكيبايي از آب در آمده است. خواهران غريب را ديديم و از آن خوشمان آمد. فيلمي ساده و سر راست كه بدون لكنت قصه اش را تعريف مي كرد و ما را راضي و شادمان رهسپار خانه مي ساخت.

دوستي ما با پوراحمد همچنان ادامه داشت تا به سرنخ رسيديم. اين بار كارگردان عزيز ما دل از دنياي بچه ها كنده و وارد دنياي آدم بزرگ ها شده بود و يك سريال پليسي ايراني ساخته بود. جهانبخش سلطاني را در هيبت كارآگاهي نه چندان باهوش اما طناز و زيرك، باور كرده و با داستانهايش خو گرفته بوديم. سرنخ به واقع يك شاهكار نبود اما در زمان خودش از استانداردهاي تلوزيون فراتر بود و بازيگران بسياري را به دنياي سينما و تلويزيون معرفي كرد كه در راسشان مي توان از محمد رضا فروتن نام برد كه چندی بعد به يكي از ستاره هاي قابل اعتناي سينماي ايران مبدل گشت.

تا اينجا با پوراحمد فقط دوست بوديم، اما زماني رسيد كه بي اختيار عاشقش شديم، و آن زماني بود كه تيتراژ پاياني شب يلدا بر پرده ي نقره اي نقش بست. پس از تماشاي شب يلدا بود كه انگار تازه فهميديم كه پوراحمد كيست و چه توانايي هايي دارد.

شب يلدا حديث نفس پور احمد بود. چيزي كه او با تمام وجود درك كرده بود و براي به تصوير كشيدنش نيازي به تخيل و رويا پردازي هاي آنچناني نداشت. شب يلدا خود خود زندگي بود و اينجا بود كه مثل هميشه ثابت شد كه سينما عين زندگي است. شب يلدا اوج جسارت پوراحمد بود. كار در يك لوكشين كوچك همراه با پرسوناژهاي محدود جسارتي مي خواهد كه از عهده ي هر كسي بر نمي آيد. اما پوراحمد اين جسارت را داشت و اين چنين شد كه شب يلدا يكي از بهترين هاي تاريخ سينماي ایران لقب گرفت و محمدرضا فروتن خود را در قامت يك ستاره واقعي مطرح ساخت.

در ادامه پوراحمد با رويكردي گيشه گرايانه، مدد جستن از ستارگان پولساز سينماي ايران (نظیر محمدرضا گلزار و نيكي كريمي) را در دستور كار خويش قرار داده و فيلم هاي گل يخ و نوك برج را كارگرداني كرد. فيلم هايي كه علاوه بر نظر نامساعد منتقدان، در گيشه نيز چندان توفيقي به دست نياورده تا پوراحمد با بيان جملاي نظير «زخم عميق تر از اين حرف هاست» شادابي هميشگي اش را از دست رفته ببيند.

ما نيز ديدگانمان را بر اين دو فيلم بستيم و مشتاقانه در انتظار مانديم تا كارگردان محبوبمان به خودش بيايد و هماني شود كه از او انتظار مي رود. با ساخت اتوبوس شب اين اتفاق خيلي زود به وقوع پيوست. فيلمي صادقانه و بي غل و غش از كارگرداني كه حتي در پرانتقادترين فيلم هايش نيز از مدار صداقت خارج نشده است.

اتوبوس شب، در زمره ي آثار ضد جنگ سينماي ايران قلمداد مي شد. فيلمي كه آشكارا پديده ي جنگ را نكوهش و موجوديت آن را از اساس زير سوال مي برد. از اين منظر فیلم، مرزهاي جغرافيايي را در نورديده و موضوعي جهان شمول را مطرح مي سازد.

فيلم روايتگر داستان پسركي است كه مامور مي شود 38 اسير عراقي را توسط اتوبوسي به آن سوي جبهه انتقال دهد. تقابل و كشمكش هاي ميان عيسي (مهرداد صديقيان) و راننده ي اتوبوس (خسرو شكيبايي) از همان صحنه هاي ابتدايي فيلم رخ مي نمايد و در ادامه به موتيف بامزه و جذاب فيلم تبديل مي گردد. «چرا مي كشيم؟» مهمترين پرسش فيلم است كه در يكي از معدود صحنه هاي خشونت بار فيلم از زبان عيسي بيان مي شود.

مساله اي كه در ادامه به مهمترين دغدغه ي آدم هاي فيلم بدل مي شود تا جايي كه راننده اي كه پسرش را در اسارت دشمن مي بيند، از دوستي هميشگي مردمان دو كشور مي گويد و اسير عراقي نيز از روابط صميمانه ي في ما بين طرفين سخن مي راند . علاوه بر اين رفتار انسان دوستانه ي ايراني ها كه در صحنه هاي آب و سيگار دادن به اسراء و رسيدگي به اسير مبتلا به بيماري صرع تجلي مي يابد با معالجه ي رزمنده ي ايراني توسط دكتر عراقي پاسخ داده مي شود تا دوستي ميان ملت ها با شدت و حدت بيشتري به معرض نمايش گذاشته شود.

در عين حال به نظر مي رسد پوراحمد در به تصوير كشدن اين دوستي، اندكي اغراق را زمينه ي كار خويش ساخته است. اگرچه تغيير و تحول ناگهاني خطرناك ترين اسير عراقي، فاروق (محمدرضا فروتن) از نظر دراماتيكي ايده اي جذاب و بكر به نظر مي رسد و حتي از رويدادي واقعي وام گرفته شده، ولي در قالب كنوني چندان باورپذير از آب در نيامده است. همچنين مساله مجبور ساختن حزب بعث بر حضور عراقي ها در جنگ و حتي استفاده از نيروهاي كشورهاي ديگر اين سوال را در ذهن متبادر مي كند كه اگر واقعيت اينگونه بوده چگونه عراق در طول جنگ هشت ساله با مشكل عظيم تامين نيرو مواجه نبوده است؟

اصرار پوراحمد در پرهيز از نمايش صحنه هاي خشونت بار در يكي دو سكانس فيلم به وضوح ديده مي شود. جايي كه فيلمساز در سكانس شهادت عماد، آگاهانه از به تصوير كشيدن صحنه خودداري كرده و تنها به صداي انفجار و جستجوي نافرجام به منظور يافتن وي اكتفا مي كند. همچنين استفاده از فيلمبرداري سياه و سفيد ايده اي موفقيت آميز قلمداد مي گردد. چه از يك سو مي تواند به طور ضمني نشاني از سياهي ذات جنگ و ادم هاي سفيد جنگ را در خود داشته باشد و از سوي ديگر در كاستن از تلخي و سياهي جنگ و ترسيم فضاي مطلوب كارگردان نقش بسزايي را ايفا مي كند.

در عين حال اتوبوس شب بازگشت شكوهمند بازيگري است كه تا سال متهم به تكرار شاه نقش هامون بوده و به سادگي ارزش هاي بي بديلش ناديده گرفته می شد. زنده یاد شكيبايي نقشي به ظاهر كم اهميت و پيش پا افتاده را آنچنان خلاقانه جان مي بخشد كه آشكارا به يكي از نقاط قوت فيلم بدل مي گردد.

اتوبوس شب از جهات بسياري يادآور تحسين شده ترين فيلم كارنامه سينمايي پوراحمد است. لوكيشني كوچك به وسعت يك اتوبوس و استفاده از كاراكترهايي محدود و بهره جستن از داستاني ساده و نه چندان پر پيچ و خم، شب يلدايي ديگر را در ذهن تداعي مي كند. فيلمي كه بارزترين خصوصيتش حكمراني «دل» فيلمساز بر جاي جاي آن است و اينك به نظر مي رسد رمز موفقيت پوراحمد در اتوبوس شب نيز اين است كه فيلمي دلي را كارگرداني كرده و بدين طريق توانسته است احساس تماشاگر به شدت احساساتي ايراني را نيز همراه خويش سازد، به مصداق همان سخن معروف كه هر آن چه از دل برآيد، لاجرم بر دل نشيند

پرونده های ویژه سی نت از دوره های برگزاری جشنواره فیلم فجر

::  نقل مطالب و عکس های اختصاصی سی نت بدون ذکر منبع، نام نويسنده و نام عکاس ممنوع است  ::

صفحه اول  |  فیلم ها  |   هنرمندان   |   نقد و یادداشت  |  نويسنده ها   |  ویدئو  |  پرسش و پاسخ   |  درباره ما  |   تماس با ما  |   جدول فروش   |   تبلیغات

ماهنامه سینمایی «برش های کوتاه» (جدید)

::  سردبیر: احمد شاهوند  ::