صفحه اول - فیلم ها - نقد و یادداشت - ویدئو - هنرمندان - جدول فروش - نویسنده ها - جدول ارزشگذاری نویسندگان

پرسش و پاسخ   |  درباره ما   |   تماس با ما   |   تبلیغات  |   ماهنامه سینمایی «برش های کوتاه» (جدید)

انتخاب رنگ پس زمینه صفحه: 

پربیننده ترین نقدها و یادداشت ها

سی نت  >> اخبار و مطالب  >> مشاهده متن اخبار

روح زمانه / یادداشت مهرزاد دانش به مناسبت سالروز تولد رخشان بنی اعتماد

:: 20 فروردین 1400  5:16:36 PM  ::

مهرزاد دانش

سی نت: ۱) نمی دانم نخستین بار چه کسی برای رخشان بنی اعتماد، عبارت «بانوی سینمای ایران» را به کار برد و آنقدر تکرار شد که رفته رفته جا افتاد و دیگران هم بارها برای توصیف بنی اعتماد از آن بهره بردند. بانوی سینمای ایران البته لقب زیبایی است اما برای بنی اعتماد کافی و گویا نیست. این لقب نوعی بسندگی محترمانه جنسیتی را دلالت می کند که گویی ناخواسته، فرد مورد نظر را در همان محدوده قرار است نگه دارد. اگرچه سینمای بنی اعتماد در ترسیم مناسبات زنانه از جهات مختلف(مادر معلول جنگی، معشوق، عاشق، معتاد، زن روشنفکر، زن کارگر، سرپرست خانواده، مادر مجرد، همسر موقت) موفق بوده است اما سینمای او سینمایی جنسیت محور نیست. اینکه البته فیلمسازی بخواهد صرفا بر موضوع حقوق زنان متمرکز شود، ویژگی ای است که در صورت کیفیت مطلوب هنری آثارش خیلی هم نیکو است اما تمرکز سینمای بنی اعتماد نه بر جنسیت که بر رابطه انسان معاصربا دغدغه های اجتماعی، شهری، شغلی، اقتصادی، خانوادگی، عاطفی و سیستمی است. بنی اعتماد فعالیت هنری اش را با مستندهای اجتماعی شروع کرد، با خارج از محدوده و زرد قناری و پول خارجی بر موضوع حاشیه نشینی شهری و اقتضائات پرمفسده اش متمرکز شد، در نرگس و روسری آبی، مروری بر تاثیر زایده های شکاف طبقاتی، اقتصاد ناسالم یا بزه های اجتماعی بر مناسبات عاطفی قشر فرودست داشت که شکل کامل ترش را در زیر پوست شهر بروز داد. در بانوی اردیبهشت به طبقه ای متفاوت تر از شخصیت های بقیه فیلم هایش نزدیک شد ولی همچنان دغدغه دادوستد جامعه و فردیت انسان را دنبال کرد و در گیلانه از شهر کند و به روستایی خلوت رسید تا خلوت غمگنانه مادر سالخورده و فرزند جانبازش را به تماشا گذارد و در خون بازی، بر موضوع اعتیاد بین نسل نوجوان و دغدغه های مادرانه بر سر آن متمرکز شد. قصه ها، فشرده ای از آینده اغلب شخصیت هایی بود که تاکنون ترسیم کرده بود و از این حیث که تماشاگرش را از کانال زمان ذهنی اش عبور می دهد و با احضار آدم های ده، بیست سال قبل داستان هایش به مقطع کنونی، تجلی ای عینی به آن آرزوی دیرین هر تماشاگری(میل به دانستن درباره فرجام شخصیت های اصلی یا فرعی یک فیلم سینمایی) می دهد؛ بی آنکه شائبه خودشیفتگی به خود و آثارش در حس مخاطب شکل گیرد و بی آنکه تعریف حکایت هایی متعلق به داستان هایی قبلی، خدشه ای به پیکره مستقل اثر وارد کند.

۲) اما این تنها ویژگی فیلم های بنی اعتماد نیست. سینمای او اعم از مستند و داستانی و کوتاه و بلند، شناسنامه ای گویا برای درک روح زمانه ای است که این آثار در بسترشان ساخته شده اند. بروکراسی اداری، نابسامانی اقتصادی، مهاجرت از روستا به شهر، اعتیاد، دزدی، حاشیه نشینی، بیکاری، روسپی گری، ایدز، محدودسازی های اجتماعی و مدنی، بدرفتاری های خانوادگی، بی سرپرستی و بدسرپرستی نمودهایی هستند که در فیلم های او نه صرفا به مثابه یک موتیف اجتماعی در فیلم بلکه به عنوان شناسه ای متعلق به روزگار جلوه می یابند. فیلم آخر او از این جهت مثال زدنی است. قصه ها، فیلمی است که روح زمانه اش را در فرم ساختاری خود منعکس کرده است. نوع دکوپاژ و میزانسن فیلم در فضاهایی همچون موقعیت های شبانه، مکان های سربسته و دربسته، زاویه های اغلب بسته دوربین، محدوده های اغلب تک نفره و دونفره قاب تصویر و بازی با حرکت های دوربین و نمای سوبژکتیو دوربین تصویربرداری، فرمتی ساختاری است که به شدت با درونمایه زمانی/ مکانی اثر همخوان است. اعتقاد به اینکه دوران حاکم بر آدم های داستان این فیلم در فراگردی بسته، کنترل شده و پلشت قرار داشته، در چیدمان عناصر بصری متن هویداست. فیلم در شرایطی غیرمتداول ساخته شده اما هوشمندانه همین نامتعارف بودن شرایط در اجزای ساختاری اش جاافتاده است.

۳) بنی اعتماد یک دهه است فیلم بلند سینمایی نساخته و تمرکزش را بر تهیه فیلم های مستند و همکاری با مستندسازان جوان قرار داده است. این روال اگرچه از یک سو حسرت عمیقی را برای دوستداران سینمایش برجا گذاشته است ولی از سوی دیگر نشان از امیدی دارد که بنی اعتماد با بازگشت به دوره اول فیلمسازی اش اما این بار نه صرفا با گزارش از مشکلات و چالش ها بلکه با مکث و مرور بر انسان های پراراده و باپشتکار که با گذر از موانع جنسیتی و اجتماعی و عرفی و ساختاری، تبدیل به الگوهایی در ساحت فعالیت انسانی و کارآفرینی و ثمربخشی مدنی شدند، در پی احیا و گسترش اش است. این راز موفقیت سینمای بنی اعتماد است: نمایش سیاهی ها و کندوکاو در دل آن برای رسیدن به روزنه های سپید امید.

پرونده های ویژه سی نت از دوره های برگزاری جشنواره فیلم فجر

::  نقل مطالب و عکس های اختصاصی سی نت بدون ذکر منبع، نام نويسنده و نام عکاس ممنوع است  ::

صفحه اول  |  فیلم ها  |   هنرمندان   |   نقد و یادداشت  |  نويسنده ها   |  ویدئو  |  پرسش و پاسخ   |  درباره ما  |   تماس با ما  |   جدول فروش   |   تبلیغات

ماهنامه سینمایی «برش های کوتاه» (جدید)

::  سردبیر: احمد شاهوند  ::