صفحه اول - فیلم ها - نقد و یادداشت - ویدئو - هنرمندان - جدول فروش - نویسنده ها - جدول ارزشگذاری نویسندگان

پرسش و پاسخ   |  درباره ما   |   تماس با ما   |   تبلیغات  |   ماهنامه سینمایی «برش های کوتاه» (جدید)

انتخاب رنگ پس زمینه صفحه: 

پربیننده ترین نقدها و یادداشت ها

سی نت  >> اخبار و مطالب  >> مشاهده متن اخبار

به بهانه 18 دی زادروز مهران مدیری

مرد جاودانه‏ها

:: 25 دی 1390  10:59:31 AM  ::

نیما بهدادی مهر

سی نت: ساعت خوش، پاورچين، جايزه بزرگ، شب هاي برره، باغ مظفر و دوگانه مرد هزار چهره يادآور اثربخشي نامي بزرگ درعرصه تلويزيون هستند و بازيگر و کارگردان خوش فکر اين مجموعه ها شايد در آغاز راه اين فکر که روزي برجسته ترين کمدي ساز تلويزيون خواهد شد بر مخيله اش خطور نمي کرد اما هوشياري در اجرا، جريان شناسي اجتماعي، حرکت مولفانه درخلق موقعيت هاي کمدي با ارجاعات روشن و گاه نمادين به برخي از اتفاقات حادث شده در تاريخ ايران يا اشاره به جا و به موقع نسبت به برخي از طرح ها و ايده هاي مطلوب اقتصادي، اجتماعي و سياسي در بطن مفهومي و متن تصويري آثارش، سبب شده که نازش واقعا خريدني باشد و در طول يک دهه با توليداتش، شادي و نشاط را براي جامعه ايران به ارمغان آورده است؛ کاري که ازهمان ابتدا در آن تبحر داشت و در فضاي عبوسي پس از جنگ تحميلي، جسورانه آغازگر راهي شد که بعدها ثمرات خود را در توليد کمدي هاي نودشبي نشان داد.

مديري با ساعت خوش لحظات شيريني را براي مخاطبي به وجود آورد که نه با وسعت شبکه هاي رسانه اي و مجازي اين روزها روبرو بود و نه در زندگيش، جريان يا موقعيت خاصي - البته به غير از جنگ - را تجربه کرده بود؛ صرفا مخاطب آن زمان درپي سرگرم شدن، ابزار سينما را ترجيح مي داد و مردم کمتر تلويزيون را جدي مي گرفتند.

مديري در اين شرايط بود که با دوستان جوان و همراهش در ساعت خوش برجسته ترين خاطره رسانه اي مردم ايران پس از انقلاب اسلامي را به وجود آورد و در پرتو نگاه خلاقانه اش به آداب و رسوم اجتماعي و نگرش تيزبينانه اش در تحليل مجموعه هاي موفق آن زمان، به خلق بستري براي رنگ آميزي نقش ها و تولد تيپ کاراکترهايي جاودان چون «درک» اقدام کرد و روابط گرم و صميمانه عوامل شاخص اصلي در توفيق ساعت خوش بود؛ مجموعه اي که جمعي از بهترين کمدين هاي تلويزيوني و سينمايي از آن برآمدند و نکته عجيب آنکه ديگر اين گروه موفق نتوانست به صورت کامل در کنار هم قرار گيرد.

با توفيق ساعت خوش و سال خوش هر يک از عوامل به دنبال سرنوشت خود رفت و در اين ميان مهران مديري و رضا عطاران با بهره هوشي مناسب و رهگيري جريان هاي اجتماعي به تحول کمدي در دو قاب واقع گرا و فانتزي کمک ويژه اي کردند؛ به ويژه مهران مديري که در عرصه توليد کمدي نودشبي به نامي شاخص بدل شد و تجربه هاي وي در ساخت پاورچين و شب هاي برره نشاني از خلاقيت و هنرمندي وي است؛ البته مديري پس از پرواز 57 - اولین تجربه کارگردانی اش - ، زمستان سال 1372 در سينما نيز حضور يافت و نقشي ماندگار را در فيلم ديدار (محمدرضا هنرمند) ايفا کرد. علی رغم اینکه دیدار در سال 1373 در جشنواره سیزدهم به نمایش درآمد اما توقیف چهار ساله آن باعث شد تا مديري چند سالي را در بي خبري سپري کند تا اين که با جنگ 77 بار دیگر سر زبانها افتاد. زوج او و لاله صبوری خوش درخشیدند و فاصله گذاری مدیری که ناگهان وسط اجرای یک آیتم نمایشی شمایل یک مجری را به خود می گرفت و با ببننده صحبت می کرد، با استقبال بی نظیری مواجه شد. مدیری پس از 77 تا پاورچین هیچگاه نتوانست موفقیت های قبلی اش را تکرار کند: ببخشيد شما، پلاک 14 و نود شب با اینکه بازیگران تازه نفسی همچون سروش صحت، عارف لرستانی و ... را به تلویزیون معرفی کرد، اما نتوانستند جایگاه ویژه ای در کارنامه کارگردانی و بازیگری مدیری برای خود دست و پا کنند.

با اتفاق مهمي که پس از توليد زيرآسمان شهر1 به کارگرداني مهران غفوريان افتاد، برخي راه کمدي سازي مديري را پايان يافته برشمردند و از نسل جديدي سخن گفتند که يک کمدي ناب آپارتماني را به مخاطب عرضه کرده بود؛ اما مهران مديري بي توجه به اين نظرات و پس از چند تجربه متوالي در شبکه سوم سيما به شبکه تهران رفت و در آنجا پاورچين را تدارک ديد که از يک تيم نويسندگي قوي با سرپرستي پيمان قاسمخاني بهره مي برد.
البته قسمت هاي آغازين اثر چنگي به دل نمي زد و در جذب مخاطب به توفيقي نرسيده بود اما هوشياري مديري و تيم نويسندگانش درخلق شخصيت داود برره و اضافه شدن وي به مجموعه چنان در ساختار کمدي پاورچين اثرگذار بود که تا انتها سايه داود بر مجموعه باقي ماند؛ در واقع آنچه داود را به برگ برنده اين مجموعه بدل کرد، کارگرداني حساب شده مهران مديري در استفاده درست از پتانسيل هاي دروني و کشف نشده جواد رضويان بود و رضويان نيز اين فرصت را غنيمت دانست و با اجراي درست نقش، سهم مهمي در موفقيت پاورچين داشت چنانکه در چهارمين جشن سيما جايزه بهترين بازيگري مرد را براي همين نقش به دست آورد.

با توفيق غير منتظره پاورچين و اشاره هايي که به ناکجا آباد برره مي شد مخاطب انتظار داشت تا مديري در ادامه روند مجموعه سازي قاب دوربين را به اين مکان ببرد و احوالات مردم برره را تصويرسازي کند اما پس از چند ماه وقفه، مديري با تيمي جديد در گروه بازيگري و شيوه روايت خاص از کمدي موقعيت، مجموعه نقطه چين را توليد کرد که البته باز هم به دليل نظرات عمدتا منفي مخاطبان، ساختار روايت اثر از يک کمدي معمايي به سمت و سوي يک کمدي آپارتماني تغيير يافت و گروه بازيگري اوليه با مجموعه خداحافظي و جمعي از امتحان پس داده هاي کمدي وارد فضاي داستان شدند.
اما نقطه چين حتي با اين تغييرات هم جذابيت پاورچين را نداشت و البته پايان نوستالژيک آن با ورود شخصيت داود و سحرناز باز هم نشاني از هوشياري مديري براي وداع خاطره انگيز با مردم بود. مديري پس از تجربه نه چندان موفق نقطه چين باز هم با نگاه رهگير خود يکي از سوژه هاي روز اقتصادي يعني جوايز بانک ها را دستمايه توليد سريال مناسبتي خود براي نوروز قرار داد و با دوستان قديمي به تدارک جايزه بزرگ مشغول شد؛ کمدي جمع و جور، شسته رفته و دوست داشتني که بازي هاي خوب جنيدي، موسوي، شفيعي جم و مديري را به دنبال داشت و ارتباط ميان خطوط داستاني و پيوند زدن اتفاقات در قالبي منطقي از شکل گيري موقعيت هاي کميک، باز هم مديري را به عنوان کارگردان شاخص کمدي هاي تلويزيوني مطرح کرد.

پس از موفقيت جايزه بزرگ مديري با مناسب ديدن شرايط، قاب دوربين خود را براي نشان دادن تصويري کاريکاتوري و غلو شده از جامعه ايران و مناسباتش به برره برد؛ حاصل کار شاهکار کمدي هاي تلويزيوني و يکي از مجموعه هاي ماندگار تاريخ سيما بود که در فرآيندي مرحله اي تحول تاريخي جامعه ايران را مورد واکاوي قرار داد و به بررسي سير پيشرفت ايراني ها و نحوه ورود تکنولوژي و آداب و رسوم فرهنگي ازغرب پرداخت؛ نا کجا آباد برره تمثيلي از ايران بود که البته اين شيوه روايت اعتراضاتي را به دنبال داشت.

برخي ورود فرهنگ بياني سريال به ميان جامعه و بدآموزي برخي اعمال مردم برره براي کودکان را به عنوان عاملي بازدارنده عليه مجموعه به کار بردند وحتي برگزاري نشست هاي نقد و بررسي و تبادل نظر ميان منتقدان وعوامل اثر نيز راهکار مناسب نبود و چنين شد که مجموعه شب هاي برره با انتهايي پيش بيني نشده روبرو شد. البته مسئولان سيما وعده از سرگيري پخش آن پس از ايام سوگواري محرم و صفر را به جامعه دادند که اين امر محقق نشد و مخاطبان به اميد رويارويي دوباره با مردم برره در قاب تلويزيون خداحافظي شايسته اي با اين مجموعه داشتند؛ چنان که در نظرسنجي ها، شب هاي برره بالا ترين درصد رضايت را به خود اختصاص داد.

نکته جالب اين که علي رغم اين موفقيت عظيم، اما مديري در باد اين موفقيت نخوابيد و هوشمندانه از ناکجا آباد برره به باغ مظفر رسيد و روايت هاي کمدي و فانتزي واري را براي مردم تدارک ديد که از برجسته ترين نشانه هاي اين نگرش فانتزي ترکيب قالب روايي اثر با پيام هاي بازرگاني بود که از زبان بازيگران و درغير مواقع مفيد انجام مي شد و اين خود نقدي آشکار بر نحوه پخش ميان برنامه ها و آگهي هاي بازرگاني در بين سريال ها بود. بد نيست به اين نکته اشاره کنم که مهران مديري پس از باغ مظفر به ادامه توليد در قالب گنج مظفر ادامه داد که البته تاکنون در تلويزيون يا شبکه نمايش خانگي فرصت عرضه پيدا نکرده است.

با توجه به اعتباري که مديري در اين مدت کسب کرده بود رسانه ملي بازهم توليد يکي از سريال هاي نوروزي را به وي پيشنهاد کرد و مديري نيز با تفکري نو و بهره بردن از جمعي از برترين بازيگران تلويزيون و سينما، روايت اپيزوديک در قالب واحد را به عنوان شيوه اصلي اجرايي خود برگزيد. شخصيت اصلي داستان کارمند بايگاني ثبت احوال شيراز بود که به عنوان کاراکتر محوري و نقطه ثقل روايت هاي مجموعه، خود مديري ايفاي اين نقش را برعهده گرفت و چنان مقتدرانه و درخشان اين کاراکتر را جان بخشيد که ديگر شخصيت هاي اين مجموعه زيرسايه وي قرار گرفتند. از جمله نکات بارز اين مجموعه طراحي تيتراژ خلاقانه ابتداي مجموعه بود که در قالب دادگاه شصت چي، عوامل توليد را معرفي کرد. همچنين مي توان به بازي ماندگارعليرضا خمسه اشاره داشت که با اين نقش آفريني بار ديگر بر شايستگي هاي خود مهر تاييد زد.
با توجه به توفيق مرد هزار چهره در نوروز 1387، مديران شبکه سه با درخواست از مهران مديري براي ساخت دنباله اي بر اين مجموعه تلاش کردند تا برگ برنده اي براي نوروز 1388 داشته باشند اما به دليل آنکه بسياري از شوخي هاي بکر با اصناف در مرد هزار چهره آزموده شده بود و پيمان قاسمخاني نيز درگير بازي در فيلم سن پترزبورگ ساخته بهروز افخمي بود چندان نتيجه روشني از ساخت دنباله ماجراهاي زندگي شصت چي برآورد نمي شد، اما مديري با رهگيري جريان هاي فرهنگي و اجتماعي، در اجرايی جذاب با خلبانان و مربيان فوتبال شوخي هاي مناسبي را انجام داد که البته نوع نگاه وي به روزنامه نگاري ورزشي، گروهي از خبرنويسان و روزنامه نگاران را برآشفت و فضايي دوهفته اي از تنش، بيانيه و جوابيه را پيرامون مجموعه «مرد دوهزار چهره» به وجود آورد.

نکته مهم مرد دوهزار چهره بازي جذاب مهران مديري و پايان هوشمندانه مجموعه بود که شصت چي را به ناکجا آباد برره تبعيد و اين اميد را در مخاطبان به وجود آورد که شايد در آينده اي نزديک، اين بار از زاويه نگاه شصت چي با فرهنگ مردمان برره آشنا شويم. اين روزها نیز مهران مديري با کمدي تاريخي قهوه تلخ و اين بار به صورت هفتگي و از طريق شبکه نمايش خانگي مهمان خانه هاي مردم شده است. جنس روايت نزديکي خاصي با شب هاي برره دارد و البته سير روايت داستان جز ورود شخصيت محوري به يک مکان نامکشوف براي او در بقيه جزئيات با شب هاي برره متفاوت است است و شايد براي آنکه لحظه، ساعت و سالي خوش داشته باشيم بهتر است نقبي برگذشته بزنيم و ببينيم چگونه ساعت خوش و سال خوش پيام آور شادي براي جامعه اي شدند که در نود شب به دنبال نشاني پلاک 14 بود و براي يافتن، جلوي هر رهگذری را مي گرفت و 77 بار مي پرسيد ببخشيد شما نشاني را مي دانيد و هنگامي که به جوابش مي رسيد به صورت پاورچين خط هاي نقطه چين را پر مي کرد تا هرچه زودتر به جايزه بزرگ در شب هاي برره نزديک شده و در باغ مظفر مهمان مرد هزار چهره شود و از مرد دوهزار چهره که به دنبال گنج مظفر بود با قهوه تلخ پذيرايي کند و در اين راستاست که مديري با توليد طنز 80 مروري بر دو دهه کمدي سازي در تلويزيون داشت، تا ثابت کند رمز ماندگاريش در تلويزيون، احترام به مخاطب و رهگيري نيازهاي اجتماعي مردم بوده است.

بر مبنای آنچه گفته شد و در یک نتیجه گیری از کارنامه مهران مدیری پی می بریم که يکي از شاخص هاي کمدي سازي این کارگردان که وي را نسبت به ديگر کارگردانان کمدی ساز برجسته ترساخته، حرکت بر مبناي موج اجتماعي و تغيير مناسب روند روايت اثر برگرفته از خواسته هاي عمومي است که تجربه هاي نود شبي و آثار اين کارگردان را به محل جلوه گري بازيگراني بدل کرده که اگرچه تا قبل از حضور در مجموعه هاي وي نقش آفريني هاي متعددي را تجربه کرده بودند اما جنس اجرايي آنها در آثار نابغه کمدي ساز ايران رنگ و بويي ديگر مي يافت که اين مساله بيش از هرچيز برخاسته از هدايت موثر هنرمندان توسط مهران مديري يا بهره گيري مولفانه اين کارگردان از ظرايف و داشته های دروني هر بازيگر در مسيرخلق هنري اثر است.

از اين وجه منجي هنري در آثارمهران مديري معنايي راهبردي در به سرانجام رسيدن فرآيند عينيت بخشي به نقد در ساحت ژانرکمدي يافته و از پاورچين به اين سو، شخصيت ناجي از برهه اي وارد مسير روايت مي شود که آزموده ها و مسيرهاي پيمايشي خلاقانه و مبدعانه با نوعي واگرايي اجتماعي روبرو شده و به نوعي بازخورد منفي نظرات بينندگان، گروه فني را به اين نتيجه مي رساند که ساختار تحليلي اثر چندان با نيازهاي روحي مخاطب خواهان سرگرمي جور درنيامده و به همين سبب در اين مسيرتحول يابي مفهومي و ساختاري آثار مديري، کليد واژه ها، تبلور حس خاطره انگار بيننده، بازآفريني نمادين واقعيات روز در کمدي نودشبي و ورود منجي هنري، هريک به عنوان پارامترهايي در متغيرسازي شاخص ساختار و مفهوم کمدي روتين نقشي ويژه و تعيين کننده را ايفا مي کنند.

حتي در خاطره انگيزترين کمدي ترکيبي تاريخ سيما يعني ساعت خوش نيز برخي تيپ هاي ارايه شده مقبوليتي فراتر ازحد مي يافتند که اين مساله برگرفته از آشنايي مناسب مهران مديري و گروه ساعت خوش با ظرفيت هاي دروني جامعه در پذيرش مطلوب کمدي به دليل محيط تلخ حاصل از جنگ تحميلي بود که باعث شد تقابل هاي خان دايي و سعيد، کارآگاه درک و دستيارش هنري، مجري مسابقه هفته و شرکت کنندگان، گزارشگرمسابقات ورزشي و نيزتقليد هنرمندانه بسياري از آهنگ هاي مشهورخوانده شده توسط خوانندگان مقبول آن روزهاي تلويزيون، تبلوري احساس برانگيز در قالب ساعت خوش و سال خوش بيابد و اين نکات همگي از هوشمندي و خلاقيت کمدين مولفي پرده برمي دارد که ژانر کمدي در تلويزيون وامدار نگاه مبتکرانه وي است.

نکته ديگر اين که مهران مديري اگرچه همواره خود برگ برنده اي بزرگ براي آثارش بوده اما گاه براي افزودن برچاشني خنده، شخصيت هايي را وارد مجموعه هايش کرده که هريک با ايفاي اين نقش ها راهي هموار را در مسير هنري خود به وجود آوردند و دراين ميان بازيگراني چون رضويان و شفيعي جم در پرتو خلق تيپ کاراکترهايي چون داود برره، مراد، کامبيز باغي، بامشاد و قل مراد، محبوبيتي فزون تر يافتند.

ازاين زاويه اگرچه شاخص هنري پاورچين، روايت پردازي مولفانه پيمان قاسمخاني و گروه نويسندگانش و همچنين کارگرداني موثر مهران مديري بود اما بازی جواد رضويان دراين مجموعه به عنوان نقطه اوج کارنامه اين بازيگر از چنان جاذبه هايي برخوردار بود که خود رضويان نيزنتوانست ازقالب آن درطي چند سال اخير خارج شود و از اين روگاه ناجي هنري پاورچين جواد رضويان دانسته شده چرا که با ورودش کمدي موقعيت در فرازهايي چون تقابل فرهاد و داود در اداره سرو شکلي حقيقي به خود گرفت.

از اين وجه و در برآيندي کلي داود برره، مهتاب مهتابی، رئیسینا، فرهاد برره، بامشاد، کامبيز باغي، کيانوش استقرارزاده، شیر فرهاد، مسعود شصت چي، سالار خان، نظام دو برريه، فخرالتاج و نيما زند کريمي کاراکترهاي محوري مجموعه هاي مديري در اين سال ها بوده اند و پايداري ذهني هر يک ازاين نقش ها دليلي آشکار بر توان مديري درمهندسي اجراي بازيگرانش است.

پرونده های ویژه سی نت از دوره های برگزاری جشنواره فیلم فجر

::  نقل مطالب و عکس های اختصاصی سی نت بدون ذکر منبع، نام نويسنده و نام عکاس ممنوع است  ::

صفحه اول  |  فیلم ها  |   هنرمندان   |   نقد و یادداشت  |  نويسنده ها   |  ویدئو  |  پرسش و پاسخ   |  درباره ما  |   تماس با ما  |   جدول فروش   |   تبلیغات

ماهنامه سینمایی «برش های کوتاه» (جدید)

::  سردبیر: احمد شاهوند  ::