صفحه اول - فیلم ها - نقد و یادداشت - ویدئو - هنرمندان - جدول فروش - نویسنده ها - جدول ارزشگذاری نویسندگان

پرسش و پاسخ   |  درباره ما   |   تماس با ما   |   تبلیغات  |   ماهنامه سینمایی «برش های کوتاه» (جدید)

انتخاب رنگ پس زمینه صفحه: 

پربیننده ترین نقدها و یادداشت ها

سی نت  >> اخبار و مطالب  >> مشاهده متن اخبار

جغرافيای چند خانه ی طوفان زده / یادداشت حمید سلجوقی برای "من مادر هستم"

:: 18 آذر 1391  1:29:22 PM  ::

حمید سلجوقی

سی نت: دوازدهمين ساخته ی فريدون جيرانی فيلمی است كه می توان در موردش بحث های زيادی كرد. يعنی از زوايای مختلف به آن پرداخت. همين اولش بگويم كه «من مادر هستم» خوبی های خاص خودش را دارد كه به آن خواهم پرداخت اما فيلمی است كه دوستش ندارم.

فيلم جيرانی روايتی تلخ از روابط مبهم انسانی است. سال ها بود كه جيرانی را در قالب سينمای خودش نمی ديديم. سه گانه «ستاره ها» فقط يك سرگرم كننده خوب بود و «قصه ی پريا» يك روايت پر عيب و نقص كه خيلی دوست دارم برچسبِ «سفارشی» به آن نزنم! اما «من مادر هستم» بازگشت جيرانی به خانه ی خودش است. بازگشتش به همان سينمای مورد علاقه اش. به «قرمز» و «آب و آتش» و «شام آخر».

ملودرام پرتعليق با چاشنی مسائل اخلاقی و روابط جنسی با تركيبی از جنايت كه شكل و ساختاری شبيه «تريلر» به آثارش می بخشد. فيلم های جيرانی در ظاهر «تريلر» های پرتعليق هستند اما در واقع تنها يك «ملودرام» اند. معتقدم در كارنامه وی فقط يك تريلر وجود دارد. «پارك وی» كه البته فكر می كنم همه با من هم نظر باشند كه آن هم يك تريلر ناكام است. جيرانی علاقه زيادی به تريلر دارد. در كارگردانی، اكثر كارهايش به اين سو رفتند اما هيچوقت موفق به خلق تريلر نمی شود و آثارش همان ملودرام می مانند. اينكه بياييم دو مقوله كاملا متفاوت «تريلر» و «ملودرام» را باز كنيم و با نگاهی اجمالی به كارنامه ی جيرانی ِ كارگردان، به اصرار بی ثمرش در تركيب اين دوگونه ی متفاوت پی ببريم از حوصله ی اين نوشته خارج است. همين معلق بودن بين ملودرام و تريلر به اكثر فيلم هايش ضربه زده. به «آب و آتش» و اگر بخواهيم راه دور نرويم حتی به «قصه پريا».

از انتخاب نام فيلم بگويم كه گرچه به نظرم در ابتدا بی ارتباط با ساختار فيلم می آمد اما انصافا شايد زيباترين و مناسبترين عنوان برای اين فيلم، همين بود.
به نظرم بايد مهمترين نقاط ضعف «من مادر هستم» را در فيلمنامه اش جستجو كرد. در مورد شخصيت ها كه بحث زياد است اما از آن مهمتر، مسئله روايت است. فيلم جيرانی هم به مانند خيلی از فيلم های امروز سينمای ما روايت غيرخطی دارد. آنگونه كه من تصور مي كنم اين فيلم قرار است از زاويه اول شخص روايت شود كه اگر قصد فيلمساز اين بوده – كه از قضا بوده! – قطعا روايتش دچار اشكالات اساسی است چون اين شيوه روايت تا پايان حفظ نمی شود. در واقع فيلم با روايت اول شخص مفرد، از مطب پزشك آغاز می شود اما نمی تواند اين شكل روايت را در پيشبرد قصه اش حفظ كند.
اين را هم بگويم؛ اينكه خيلی هايمان شايد متوجه نشديم « من مادر هستم» با نيت نقد غرب زدگی و اثرات آن در بحران های زندگی امروزه ساخته شده – فارغ از اينكه آيا در رسيدن به هدفش موفق بوده يا نه؟! – و به آن نسبت اشاعه فحشا و تبليغ سبك زندگی غربی بدهيم و گاهی از سينما فقط ظاهر چند نمايش را می بينيم – كاش بفهميم! - باعث تاسف است.خودم را می گويم!

درباره كارگردانی جيرانی هم بگويم كه انصافا كارش در هر فيلم بهتر از ساخته ی قبلی است. بدون شك اين تكنيكی ترين فيلم اوست.
حركات سريع دوربين مرتضی غفوری، همچنين زوم های مورد علاقه ی جيرانی سينمای هيچكاك را به يادمان می اندازد. فيلمبرداری غفوری ستودنی است. نور صحنه اش خوب است. آن دوربين روی دست هايش هم همينطور.
فيلم، موسيقی متن ندارد. طراحی صحنه اش هم از ابتدا تا انتها فراز و نشيب های زيادی دارد. گاه خوبست و گاه خيلی بد!

« من مادر هستم» چند فصل احساسی فوق العاده دارد. از جمله فصل قصاص. همينطور نمادگرايی و استفاده از نماهای استعاری بخشی از زيبايی های فيلم است. (ارجاعتان می دهم به فصلی كه سيمين و آوا در ماشين نشستند و بحث نادر و ناهيد را زير باران تماشا می كنند. ديالوگ های شخصيت ها در حين برخورد قطرات باران به سطح سخت و صاف شيشه)

برگرديم به فيلمنامه؛ آوا كه از درمانگاه فرار می كند ياد پرويز پرستويی ِ «سيزده 59» می افتم! چرا انقدر ساده و تصنعی؟! متحول شدن آوا هم مرا ياد حامد بهداد «نارنجی پوش» می اندازد. به همين سادگی؟ فقط تحت تاثير آن چند جمله منقلب می شود و می رود مادرش را از طناب دار نجات دهد؟ خيلی بيشتر از اين ها جای كار داشت. تحول، باورپذير در نيامده است.

با جنس ديالوگ های فيلم جيرانی مشكل دارم. هر چقدر بعضی فصل های اين فيلم حتی می شود گفت معركه اند، اما همين ديالوگ های مصنوعی و بد از آن يك شبه فيلمفارسی ساخته است. در اين فيلم كم نداريم فصل هايی كه پر است از بازی های حسی بازيگران خوبش، فصل هايی كه ديالوگ نقش كمتری در آن دارد و آنچه كه غالب است روابط حسی بين شخصيت هاست نه ديالوگ ها. مي خواهم بگويم همين فصل های كم ديالوگ، «من مادر هستم» را زيبا می كند وگرنه آن ديالوگ ها مال اين جنس فيلم نيست. كاری به زشتی و زيبايی جملات ندارم به هيچ عنوان اثری از ابتذال هم در اين فيلم نمی بينم. بحثم سر مصنوعی بودن و بدتر، شعاری بودن بعضی ديالوگ هاست. (ارجاعتان ميدهم به بدترين نوع ديالوگ های نوشته شده در پايان بندی فيلم.نطق آقای نويد)

درباره شخصيت ها. اگر دوپهلو بودن شخصيت ها را – از نادر گرفته تا آوا و سعيد و همسر سعيد و ناهيد- را ربط بدهيم به «خاكستری» بودنشان كه هيچ! ديگر بحثی نيست اما واقعا وقتی اين همه تناقض و ابهام در آن هاست می شود اسمشان را شخصيت گذاشت؟
واقع بينانه نگاه كنيم، «من مادر هستم» دچار ضعف های اساسی فيلمنامه است و اگر با استقبال مردم روبرو شده گذشته از حواشی مختلفش، پرداختش به موضوعات عامه پسند بوده. اگر مورد توجه منتقدان قرار گرفته باز هم گذشته از حواشی و قطب بندی های اين چند سال اخير كه نيمی موافق يك فيلم اند و نيم ديگر مخالف و بازگشت جيرانی به سينمای خودش، خوش ساخت بودن فيلم در بعد كارگردانی و بازی های حسی درخشان بازيگرانش است.

فيلم، فقط بهانه هايی برای حرف زدن دارد. حرف هايی برای نگفتن. ملودرام جيرانی فقط می خواهد مشروب خواری را مذمت كند؟ يا مثلا بگويد اين روزها به چشم هايت هم اعتماد نكن؟ يا چه ميدانم قصد طرح يك سؤال و ايجاد بحث اساسی درباره يك مسئله حقوقی داشت؟ می خواست خانه های از اساس ويران يا مشكلات جوانان امروزی را نشان دهد؟ شايد هم يك نطق آموزنده در اواخر فيلم از آقای وكيل ميخواست خيلی چيزها يادمان بدهد!
خوب اگر نگاه كنيم «من مادر هستم» فقط طرح صورت مسئله می كند. كاری كه همه در فيلم هايشان می كنند! فيلم، نمايش همه موارد مذكور است اما «حرف» ای برای گفتن ندارد. واقعا كنجكاوم بدانم تعريف فيلم «اجتماعی» چيست؟ باز هم تاكيد مي كنم « من مادر هستم» خوبی های خودش را هم دارد اما اين ضعف را ها هم نمی توان ناديده گرفت. «من مادر هستم» زمانی می شود يك «اجتماعی» خوب كه خيلی جامعه شناسانه بيايد علت اختلافات نادر و ناهيد را واكاوی كند، زمانی می شود كه به «آوا»ی مورد تعدی قرار گرفته شده بهتر بپردازد. اگر قرار بود اجتماعی باشد می رفتيم در قعر زندگی آوا و مادر و پدرش تا خوب بفهميم همين خانواده كه نمونه اش را در جامعه ی امروزيمان زياد می بينيم چرا به اين روز افتاده؟ مشكل از كجا شروع می شود؟
اين ها توقع زيادی نيست. نمی دانم شايد هم باشد! فقط مي خواهم بگويم نشان دادن آوا، نشان دادن پدر دائم الخمر و مادر بی اعتنايش، نشان دادن سعيد كه هم ادعای عاشقی دارد هم هيچ اثری از عشق در شخصيتش نمی بينيم و... اين ها به خودی خود، «حرف» نيست. ملودرامی كه حرف نداشت فيلم اجتماعی نمی شود. اين هايی كه جيرانی نشان می دهد فقط يك تصوير از بخشی از آدم های جامعه ی شبه مدرن امروزی ماست و بس.
رهايی از بند محافظه كاری در ساخت فيلم آن هم در فضای اين روزهای سينمای ما جای تقدير دارد اما...
در مقابل جريان های كف ِ خيابانی! جبهه گيری احساسی نكنيم و از اين فيلم، شاهكار نسازيم.
نه فيلمفارسی است نه شاهكار. نه مبتذل است نه اجتماعی. « من مادر هستم» يك ملودرام محترم است با ظاهری شبيه تريلر.

پرونده های ویژه سی نت از دوره های برگزاری جشنواره فیلم فجر

::  نقل مطالب و عکس های اختصاصی سی نت بدون ذکر منبع، نام نويسنده و نام عکاس ممنوع است  ::

صفحه اول  |  فیلم ها  |   هنرمندان   |   نقد و یادداشت  |  نويسنده ها   |  ویدئو  |  پرسش و پاسخ   |  درباره ما  |   تماس با ما  |   جدول فروش   |   تبلیغات

ماهنامه سینمایی «برش های کوتاه» (جدید)

::  سردبیر: احمد شاهوند  ::