صفحه اول - فیلم ها - نقد و یادداشت - ویدئو - هنرمندان - جدول فروش - نویسنده ها - جدول ارزشگذاری نویسندگان

پرسش و پاسخ   |  درباره ما   |   تماس با ما   |   تبلیغات  |   ماهنامه سینمایی «برش های کوتاه» (جدید)

انتخاب رنگ پس زمینه صفحه: 

پربیننده ترین نقدها و یادداشت ها

سی نت  >> اخبار و مطالب  >> مشاهده متن اخبار

مروري بر فيلمنامه هاي کارهاي تلويزيوني رضا عطاران

سوار بر سليقه روز عامه تماشاگران

:: 24 اردیبهشت 1390  12:17:34 PM  ::

اميررضا نوري پرتو

سی نت: در اوج يکه تازي و نوآوري جوانان طناز و خوش آتيه گروه "ساعت خوش" در فاصله سالهاي 1373 و 1374 يکي از چهره هايي که نگاه مثبت بسياري از تماشاگران و منتقدان را به سوي خود جلب کرد، رضا عطاران بود. عطاران با تيپ هاي ويژه اي که پديد مي آورد و نيز با بر عهده گرفتن کار نگارش متن برخي آيتم هاي نمايشي "ساعت خوش" و حتي "سال خوش" (برنامه ويژه نوروزي همان گروه)، سهم غير قابل انکاري در موفقيت خيره کننده و حتي جريان سازي آن مجموعه داشت. عطاران پس از گذراندن چند سال دوري اجباري از تلويزيون که گريبان بسياري از ستاره هاي "ساعت خوش" را هم گرفت، در نيمه دوم دهه هفتاد خورشيدي با مجموعه هاي "سيب خنده" (1376)، "مجيد دلبندم" (1377)، "ستاره ها" (1378) و "قطار ابدي" (1379) به طبع آزمايي در زمينه کارگرداني هنر ي دست زد و البته نتوانست موفقيت "ساعت خوش" را براي خود دست و پا کند. هرچند که اين مجموعه ها کم و بيش سکوي پرشي مناسب براي عطاران در مديوم تلويزيون بودند.

با قسمت نخست از مجموعه "زير آسمان شهر" (1380) بود که بار ديگر نام رضا عطاران به عنوان نويسنده موفق مجموعه هاي کمدي بر سر زبان ها افتاد. ترسيم فضايي بومي و ملموس، استفاده از مولفه هاي آشنا و امتحان پس داده کمدي کلام و حتي بازي با تکيه کلام هاي تيپ/ کاراکترهاي محبوب آن مجموعه در موقعيت هاي نمايشي گوناگون و گاه متناقض، بخشي از ويژگي هاي اصلي متنهايي بود که عطاران براي مهران غفوريان، کارگردان "زير آسمان شهر"، و بازيگران آن مجموعه مي نوشت. شايد در چارچوب مجموعه هاي کمدي تلويزيوني متنهاي اپيزودهاي "زير آسمان شهر" قابل قبول به نظر ميرسيد، اما نمي توان از ديد بار دراماتيک آنها را کامل و بدون ايراد دانست. حتي پايان هاي خوش هر قسمت که همراه با خود پيام هاي اخلاقي مرسوم در تلويزيون را نيز داشت، پس از گذشت مدتي از زمان پخش مجموعه و با وجود موفقيت چشمگير آن در سطح جامعه کمي دافعه انگيز جلوه مي کرد.

کوچه اقاقيا (1382) مجموعه اي بود که رضا عطاران را به عنوان يکي از گزينه هاي بااستعداد براي کارگرداني مجموعه کمدي نودشبي معرفي کرد. با اينکه عطاران فيلمنامه اپيزودهاي "کوچه اقاقيا" را نمي نوشت، اما مي شد ردپاي نگاه دقيق او به مولفه هاي آشناي کمدي کلام و حتي کمدي موقعيت و نيز اشتياق اش براي تيپ سازي هاي ويژه و محبوب را در جاي جاي اين مجموعه پيدا کرد. اما با "خانه به دوش" (1383) به گونه اي جريان "عطارانيسم" در تلويزيون شکل گرفت که متاسفانه بعدها به بيراهه رفت. "خانه به دوش" که نتيجه هوشمندي عطاران براي فاصله گرفتن از جريان مجموعه هاي نودشبي بود (جرياني که پرچمدار موفق آن هنوز هم مهران مديري است)، به جز چند قسمت پاياني اش که افت روايي محسوسي داشت و گرفتار تم ها و شعارهاي اخلاقي تلويزيون پسند مي شد، داستان خود را خيلي روان روايت مي کرد. البته ويژگي روايي اصلي اين مجموعه را مي شد در ترسيم درست فضايي رئاليستي و تلفيق آن با مايه هاي کميک تلويزيوني جست وجو کرد. تيپ/ کاراکترهاي اين مجموعه خوب و ملموس پرداخت شده بودند و فقري که آدم هاي آن گرفتارش بودند، نه عريان و آزارنده بود و نه شيک و با فاصله از منطق جهان واقعي. همين ويژگي سبب شد که بسياري از مخاطبان، از هر طبقه و قشر فرهنگي و اقتصادي، با "خانه به دوش" پيوند ذهني خوبي برقرار کنند.

"متهم گريخت" (1384) و "ترش و شيرين" (1386) مجموعه هايي ديگر بودند که عطاران را به گزينه نخست براي مجموعه هاي کمدي تلويزيوني در ميانه هاي دهه هشتاد خورشيدي تبديل کردند. اين دو مجموعه با اينکه باز هم در جذب گسترده مخاطبان تلويزيون موفق بودند، اما پيشرفتي در کارنامه عطاران به شمار نمي آمدند.
هم "متهم گريخت" و هم "ترش و شيرين" بيشتر از آنکه مديون يک داستان پردازي قدرتمند و يا شخصيت پردازي هاي ويژه اي در فيلمنامه باشند، بر توانايي بازيگرانشان در ارائه همان تيپ هاي موفقي تکيه کرده بودند که نمونه هاي موفق ترش را در همان "خانه به دوش" ديده بوديم. با اين وجود عطاران حواس اش بود که با مايه هايي بسيار کهنه و نخ نما همانند تقابل فقير و ثروتمند و يا موضوع مهاجرت به پايتخت، در جزييات صحنه هايش به گونه اي بازي کند که باز هم براي مخاطب تازگي هايي داشته باشد. "بزنگاه" (1387) واپسين کار تلويزيوني عطاران در دهه هشتاد خورشيدي بود که موفقيتي همپاي "خانه به دوش" را براي او به همراه داشت. فيلمنامه اين مجموعه با شوخي هايي تابوشکن درباره موضوع هايي همانند مرگ و مير و اعتياد مي کوشيد که به الگويي موفق در زمينه کمدي کلام و گاه حتي کمدي موقعيت نزديک شود. اما رويکرد چندباره عطاران به تيپ سازي هاي بومي و مخاطب پسند و همان بازي آشنا با تکيه کلام هاي شخصيت ها، "بزنگاه" را در رديف سه کار پيشين او قرار داد.

عطاران در سال هاي پاياني دهه گذشته به علت هايي فرامتني از جريان مجموعه سازي در تلويزيون کنار گذاشته شد. اما تاثير او بر مجموعه هاي کمدي که اين سالها به مناسبت فرا رسيدن نوروز باستاني يا ماه رمضان و يا حتي بي مناسبت پخش شده اند، به خوبي آشکار است. مجموعه "سه در چهار" (مجيد صالحي، 1387) و کارهايي که سعيد آقاخاني در اين سالها جلوي دوربين برده، همانند "زن بابا" و "خوش نشين ها" و حتي مجموعه "چهار ديواري" (سيروس مقدم، 1388) که اتفاقا فيلمنامه اش همانند برخي ساخته هاي عطاران کار سعيد آقاخاني است، نمونه هايي آشکار براي اين ادعا هستند.

جرياني که عطاران در تلويزيون پديد آورد، جدا از ويژگي هاي مثبت و منفي هنري و دراماتيک اش، اين خوبي را داشت که براساس سليقه روز عامه مخاطبان جامعه جلو مي رفت. اما مجموعه هايي که پيشتر نامشان برده شد، اگر نگوييم اين جريان را به بيراهه کشاندند، اما مي شود ادعا کرد که آن را لوث کردند. استفاده سازندگان و نويسندگان اين مجموعه ها از همان تيپها و بازيگران کارهاي عطاران بدون هيچ نوآوري ويژه اي و نيز عدم توجه شان به نقش مهم داستان گويي در بالا بردن سطح کيفي کار، جرياني که عطاران در تلويزيون پديد آورده بود را به کليشه هايي ريز و درشت تبديل کرد که بدون ترديد هنوز هم مخاطب ويژه خود را دارند; اما متاسفانه چيزي جز يک تکرار ساده و خشک و خالي به نظر نمي رسند. شايد اگر عطاران نيز بتواند روزي به تلويزيون بازگردد، رويکرد خود را به شيوه داستان گويي و شخصيت پردازي در اين ژانر تلويزيوني تغيير دهد.

پرونده های ویژه سی نت از دوره های برگزاری جشنواره فیلم فجر

::  نقل مطالب و عکس های اختصاصی سی نت بدون ذکر منبع، نام نويسنده و نام عکاس ممنوع است  ::

صفحه اول  |  فیلم ها  |   هنرمندان   |   نقد و یادداشت  |  نويسنده ها   |  ویدئو  |  پرسش و پاسخ   |  درباره ما  |   تماس با ما  |   جدول فروش   |   تبلیغات

ماهنامه سینمایی «برش های کوتاه» (جدید)

::  سردبیر: احمد شاهوند  ::